Yabani Armut’ta Türk büyüklerinin mezarları araştırılıyor
Ahlat’ta Kayı Boyu Reisi Kaya Alp’ın ve Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen Umum Kutbi’nin mezarlarının tespitine yönelik tarihi mezarlıklarda mesai yürütülüyor
BİTLİS – Bitlis’in Yabani Armut ilçesinde, “Türk Büyüklerinin Mezarlarını Tespit Etmeye Müteveccih Yüzey Araştırması” yapıldı.
Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Ahlat Müze Müdürlüğü başkanlığında, Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz’ın bilimsel danışmanlığında, Ahlat’taki tarihi mezarlıklarda Türk büyüklerinin mezarlarını tespit etmek üzere yüzey araştırması gerçekleşti. Ahlat’taki 7 tarihi mezarlıkta, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin nazik dedesi Kayı Boyu Reisi Kayaç Kahraman’ın ve onun babası Kızıl Kele ile Ahlatşahlar Beyliği’nin kurucusu Sökmen Halk Kutbi’nin mezarlarının tespiti üzere yaz dönemi süresince tetkikat yapıldı.
“Kayı Boyu’nun reisi Kayaç Kahraman ve Ahlatşahlar Beyliği kurucusu Sökmen Halk Kutbi Ahlat’ta ölüm etti”
Yaptıkları satıh araştırmaları hakkında gazetecilere açıklamada kâin Yabani Armut Selçuki Yer Mezarlığı ve Eski Ahlat Şehri Kazı Başkanı Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz, tarihi kaynaklardaki verileri bile dikkate alarak aynı yüzey araştırması yaptıklarını belirtti. Kulaz, “2022 yılı içerisinde hem halkın beklentileri hem da tarihi kaynaklardaki verileri dikkate alarak Hars ve Turizm Bakanlığından Türk büyüklerinin Ahlat’taki mezarlarını bulmaya müteveccih tıpkı yüzey araştırması talebinde bulunduk. Mevrut cevaz doğrultusunda de düzentileme gerçekleştirdik. Oluşturduğumuz ekiple Kayı Mezarlığı, Kale Mezarlığı, Selçuki Meydan Mezarlığı, Kırklar Mezarlığı, Hasan Halife Kümbeti ve etrafındaki mezarlıklar, Çifte Yunak etrafındaki mezarlıklar özellikle doğmak amacıyla Çakal Armudu’taki kül mezarlıklarda ekibimizle gelişigüzel himmet gerçekleştirdik. Bu çalışmaya ilişik namına aynı dahi tarihi kaynakları, tarihçi ekip üyelerimizle birlikte inceleme fırsatı bulduk. Bu say doğrultusuna daha geçmiş burada mezarı olduğu söylenen Süleyman Şah’ın dedesi Zer Sevir’nın mezarının Yabani Armut’ta değil Van Erçek’te olduğunu tespit ettik.
Hasan Bin Mahmut Umum Bayati’ni 1480’lerde ele aldığı Cam-ı Cemil Ritüel eserinde, Zer Sevir’nın Mahan’dan Çakal Armudu’a gelmek amacıyla yola çıktığı ve Erçek Gölü etrafında yerleştiği ve burada bile 1220 yılında ahiret yolculuğu ettiği belirtilmektedir. Yazıcıoğlu Yüksek’nin eserinde birlikte bire bir şekilde bire bir meşruhat söz konusu. Elhak Evliya Çelebi’üstelik Kızıl Sevir’nın mezarıyla ilişkin Yabani Armut’ta olduğuna dayalı bir bilgelik sunmuyor. Fakat bunun dışında gine Süleyman Şah’ın babası Kayaç Yiğit’in mezarının Çakal Armudu’ta olduğuna dair birçok tarihi kaynakta malumat var. Alelhusus Hasan Bin Mahmut Halk Bayati, Yazıcıoğlu Uca ve Evliya Çelebi, Kayaç Alp’ın mezarının Ahlat’ta olduğunda hemfikirler. Biz birlikte buna yönelik benzeri iş başlattık. Bunun dışında bir şekilde Ahlatşahlar’ın kurucusu Sökmen Umum Kutbi’nin Yıldız Suriye’deki seferi sırasında şehit düştüğü ve naaşının dahi Yabani Armut’a getirilerek defnedildiği yazılmış. Buna yönelik çalışmamız de oldu. Fakat 1230 yılında Ahlat’ta ahiret yolculuğu ettiği kayıtlarda geçen Kaya Yiğit ile 1111’da memat ettiği galiba Sökmen Umum Kutbi’nin mezarlarına dair ayrımsız marifet elimize geçmedi. Bunların dışında başka Türk büyüklerinin mezarlarını bile bulmaya müteveccih emek yaptık ancak şimdilik elimizde bir vukuf namevcut” dedi.
“Mezarlar bulunmazsa Türk büyüklerinin hatırasına dirlik oluşturulabilir”
Önümüzdeki sene yapılacak kazı ve taharri çalışmalarından bilahare şayet arazi altındaysa Türk büyüklerinin mezarlarını bulunma ihtimalinin olabileceğini tamlayan Kulaz, “Ancak bu mezarlar halel reşit durumda da olabilirler. Bu nedenle Türk büyüklerine ilgilendiren mezarların tespiti az buçuk dahi çıktı yapılacak çalışmalara sadık diyebilirim. Bu çalışmalardan sonra ihtimal şu öneride bulunma imkanımız tür, anlaşılan değişmez olarak Çakal Armudu’ta defnedildiği belli Kaya Alp ve Sökmen El Kutbi ilkin tevessül etmek üzere Türk büyüklerinin hatırasına Evliya Çelebi’nin verdiği durum ve halkın beklentisi dikkate alınarak rahat oluşturma önerilebilir. Bu birlikte ilerleyen zamanlarda belki gerçekleşebilir. Dediğim üzere Ahlat’ta 7 büyüklüğünde tarihi mezarlık var. Bu tarihi mezarlıklarda yapılacak ince icraat sonucu Türk büyüklerine ilgili, alelhusus Ermiş Çelebi’nin belirttiği mezarların günümüze hulul durumu var mı namevcut mu, belirleme edilebilir mi stabil değişmeyen verildikten sonraları bu konuda aynı ön oluşturma önerisi gerçekleşebilir” diye niteleyerek konuştu.
