– Bu örtmeler kadınların duygularına yüzyıllardır dragoman oluyor

Adlı modacıların gözdesi ‘Tokalı örtme’

BOLU – Elemli’te kadınların kullandığı, tokalı örtme namına aşina ve asırlık aynı mazisi olan başörtü motifleri adlı modacıların gözdesi haline geldi. Tokalı örtmeler eski zamanlarda metin konuşmayan kadınların önsezi durumlarına ve yüklemek istedikleri mesajlara dilmaç oluyordu.

Bolu’nun Elemli ilçesinde asır önceye büyüklüğünde kadınların başörtülerde işlemiş olduğu örge ve desenler adlı modaevlerinin gözdesi haline mevrut durumda. Üzüntülü’e özgü başörtüsü olan ve 2016’da Türk Patent ve Bellik Kurumu tarafından tescillenen tokalı örtme, günümüzde eke yerini koruyor. O dönemde kadınların dayanabilen konuşmamasından hava tokalı örtmede mesajlar verilirdi. İnsanlar kadınların his durumlarını, tartı ve mutlu olduğu anları başörtüsünün motiflerine göre anlayabiliyorlardı. Umum emeği ile oluşum tezgahlarında yapılan ve Bolu’nun tescilli ürünü olan örtmelerin ati nesillere aktarılması üzere kadınlar var gücüyle çalışıyor.

“Bolu’nun ilk coğrafi tescilli ürünüdür”

Üzüntülü’e has tokalı örtmeyle dayalı hikmet veren ahali sanatları eğitmeni Merve Seyelan, “Başörtüsü ‘tokalı örtme’ adına bilinir. Kederli’ün yerel örtüsüdür. Tokalı örtme, Bolu’nun ilk coğrafi tescilli ürünüdür. Yaptığımız aynı tokalı örtme 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı’nın düzenlediği benzeri yarışmada Türkiye ikincisi oldu. Tokalı örtmenin özelliği desenlerinin içtimai rey vermesi ve manalı hikayeleridir. Tokalı örtüsünün iki kısmında alınlık dediğimiz kayran vardır. Örtünün aynı kısmında elan canlı, yeşil, turuncu, solgun yeşil elvan var. Enerjik kısmı alnıma getirdiğimizde ‘Ben bugün mutluyum, keyfim durumunda, neşeliyim’ anlamını taşır. Örtünün ikinci yüzünü olan dip rengi alın kısma getirilirse özellikle yağız uzanım bile varsa ‘Ben mutsuzum, keyfim yerinde değil’ diyerek sosyal mütalaa verilir. Bir Vakitler kadınlar çokça konuşmadığı için desenlerle nabız veririlerdi. Tokalı örtmede çok balaban manalar haiz desenler var. Elti çatlatan, amor mektubu, ilçebay başı, hece taşı kabil isimleri var bu desenlerin. Örtüde mezar taşı varsa yaslı olduğum, yakınımı kaybettiğim manası taşır ve halk arasında ona bakarak davranılır. Örtüde çeri başı varsa eşinin yahut oğlunun asker olduğu manasını taşır ve umum beyninde ona bakarak davranılırdı. Şayet örtüde yüzük oyunu kaşı yahut aşk mektubu yazması varsa kişinin adaklı sözlü olduğu anlamı çıkıyordu. Elti çatlatan figürü varsa iki elti arasında gravite var demekti” dedi.

“Modacıların dikkatini çekti”

2018’dahi düzenlenen yarışmada yaptıkları tokalı örtmenin Türkiye ikincisi olduktan sonra adlı modacıların dikkatini çektiğini nâkil Seyelan, “Tığ o dönüş belediyenin kontrolünde bu işin büyümesini istedik. Elti çatlatan veya benzeri oyuntu taşını bire bir pantolon paçasında girmek istemiyoruz, elden başörtüsü olarak dokuyoruz. Perdede makascık, kırlentlerimizde, kabak çekirdeği kullanıyoruz. Bunları ev tekstilinde veya kıyafette kullanıyoruz ama valör ve hikayesi olan desenleri başörtüsü kendisine kullanıyoruz” diye konuştu.

“Adlı moda evleri havale veriyor”

İl Firez Turizm Müdürü Melik Doğanay ise, “Göynük birçok medeniyete eş sahipliği yapmıştır, tıpkı zamanda Akşemseddin’in diyarıdır. Ecdadımızın yapmış olduğu seçkin figürde tıpkı fehva var. Ecdadımız şu dakika emoji dediğimiz bu figürleri 600 sene ilk yapmış. Bu örtüler 100 almanak tarihi yapı tezgahlarından işleniyor. Hemen Üzüntülü’e başmaklık tokalı barı basmaları için adlı moda evleri ısmarlama veriyor” şeklinde konuştu.

Bolu İl Kültür Turizm Müdür Muavini Semra Baykır ise tokalı tuhaf ile figürlerin haddinden fazla düşündürücü olduğunu söyledi.