Bitlis’in Çakal Armudu ilçesindeki Selçuklu Düzlük Mezarlığı’nda bitmeme eden kazılarda yıpranmamış ortaya çıkarılan 108 mezardaki tezyin ve kitabelerin çözümlemeleri yapılıyor.
Hars ve Turizm Bakanlığının izniyle 210 dönümlük alandaki hafriyat çalışmaları Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Müzakere Tarihi Bölümü Dr. Akademisyen Mehmet Kulaz başkanlığında yürütülüyor.
UNESCO’nun Dünya Hars Mirası Geçici Listesi’nde düz düz ve dünyanın genişlik şişman Türk İslam mezarlığı niteliğini taşıyan alandaki kazı çalışmalarında, hem elan önceki ortaya çıkarılan mezarlar restore ediliyor hem birlikte yenileri ortaya çıkarılıyor.
Alanında uzman akademisyenlerin üstelik saha aldığı kazılarda bu sene 40’ı çocuk 108 çukur periyot yüzüne yeni çıkarıldı. Mezarların üzerindeki kitabe ve süslemelerin çözümlenmesine müteveccih çalışmalar devam ediyor.
Dr. Öğretim Üyesi Kulaz, AA muhabirine, Selçuklu Düzlük Mezarlığı’ndaki hafriyat çalışmalarında koca bulguların ortaya çıkarıldığını söyledi.
Bu sene ağırlıklı olarak Zalim işgali sırasında açıldığı değerlendirilen ve mezarlığın ortasından sabık yoldaki tahribatı gidermeye müteveccih düzentileme yürüttüklerini anlatan Kulaz, şöyle konuştu:
“Burada 20 dönümlük arazinin dolgu toprağını alarak rehabilite çalışması gerçekleştirdik. 3 kademeli tıpkı çalışmamız var. İlk etapta yüzdeki dolgu toprağı alarak oyuntu taşlarını ortaya idrak etmek ve kırık dökük varsa belirlemek, ikinci aşamada bunları restorasyona bağımlı sancımak, üçüncü aşamamızı birlikte peyzaj çalışması oluşturuyor. İlk aşamayı bitirdik. Bilcümle dolgu toprağı alarak alanı temizledik. Türk Gündüz Kurumunun projesi kapsamında birlikte mezarlıkta çalıştığımız eksantrik aynı alan var. Başlangıçta evgin engelleme edilmesi gereken alanları tayin etmiştik. Bu proje çerçevesinde mezarlıktaki sekizgen türbe yerine isimlendirdiğimiz yapının etrafında emek yaptık. Yaklaşık 3 bin 500 metrekare alanın zemindeki toprağını alarak düzenlemeye gittik.”
“beher mezar taşı çok eşsiz”
Mezarlıkta çalışmaların çokça cepheli sürdürüldüğünü vurgulayan Kulaz, şu bilgileri paylaştı:
“2022 kazılarında 310 oyuntu taşını restorasyona bağımlı tuttuk. Bunun 108’i bakir kâin mezarlardır. Restore ettiğimiz bu oyuntu taşlarını henüz tafsilatlı ömürlü ayla getirmeye çalıştık. Bilcümle oyuntu taşlarında bezeme evet üstelik alfabe bulunmuyor. Bazıları kalifiye, bazıları üstelik sade mevdu. Süslemeli ve kitabeli oyuntu taşlarının epigrafik çözümlemelerini yaptık, yapmaya devam ediyoruz. Çalışmalarda ortaya çıkarılan bakir mezarlardan kısaca 40’ının çocuk mezarı olduğunu tespit ettik. Rastgele mezar taşı tarihe kandil markajcı belgedir. Bunları Anadolu’nun tapu kayıtları adına değerlendiriyoruz. Onun için taşların her biri çok kıymetli. Ana amacımız bu tarihi belgeleri ayrıntılı ömürlü eylemek, ahir nesillere daha sağlam, temelli, okunabilir ve değerlendirilebilir şekilde aktarmak. Bunun amacıyla çabalıyoruz. beherglas taşın kıymeti çokça aşkın olduğu üzere çalışmalarımızı o bilinçle sürdürüyoruz.”
