Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, toplumsal ve panel bakımdan gelişmişliğin en ana ölçütlerinden birinin anne hak ve özgürlüklerin korunması olduğunu belirterek, “Temel türe ve özgürlüklerin çalışkan aynı şekilde korunmadığı, halkların sistematik tıpkısı şekilde ihlal edildiği tıpkısı yerde gelişme sağlanmaz. O yüzden medeniyetin dahi temel kriterlerinden biri budur.” dedi.

Yozgat Barosu aracılığıyla Türe Bakanlığı Yozgat Personel Eğitim Bilimi Merkezi’nde düzenlenen “Ferdî Başvurularda İnceleme Usulleri” konulu panele katılan Aslan, çocukluğunun tıpkısı kısmının geçtiği şehirde bulunmaktan bahtiyar olduğunu söyledi.

Yaşama hakkından ifade özgürlüğüne büyüklüğünde türe ve özgürlüklerin korunmadığı yerde mutluluğun sağlanamayacağını anlatan Aslan, “İnsanın insan yerine varlığını devam ettirebilmesi, onun yabanlık haysiyetine cemaat olmasından ufuk anne hak ve özgürlüklerin enerjik bir şekilde korunmasına bağlıdır.” diye niteleyerek konuştu.

Aslan, hakları veya özgürlükleri ihlal edilen herkesin idari ve yargısal mercilere müracaat hakkı bulunduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:

“Buna biz çıkışlı referans hakkı diyoruz. 2010 Temel değişikliğiyle alay malay bu çalışkan başvuru hakkının hususi görünümlerinden biri olan ferdî müracaat hakkı ülfet sistemimize karışma edilmiştir. Bu anlamda bireysel müracaat, 2012 yılından itibaren elden özlük başına tıpkısı hak olmanın yanı sıra özge türe ve özgürlüklerden canlı bire bir şekilde yararlanabilmenin üstelik aynı anlamda bildirme çalışkan aracı haline gelmiştir. Nedeniyle ihtimal hususiyet tarihimizin bildirme mefret reformlarından biridir. Hukuk tarihimizdeki genişlik makro kazanımlardan biridir bireysel referans.”

Aslan, ferdî referans marifetiyle insanın mutluluğunu saadetini temin eden anne türe ve özgürlüklerin korunmasının elan bile dümdüz hale geldiğini tabir etti.

Ferdî müracaat hakkının bağımsız aynı adalet olduğunu nâkil Aslan, “Buradan Temel Mahkemesi bazı tespitler yapıyor. Diyor ki ‘İdari ve yargısal mercilerin bu hakkın kullanılmasını inhibitör yahut zorlaştırıcı formaliteci ve davranışlardan kaçınması gerekir.’ Eğer bireysel başvurunun yapılmasını tıpkısı idari merci ya üstelik yargısal rahat zorlaştırıyorsa veya engelliyorsa Temel Mahkemesi burada diğer haklardan bağımsız milletvekili namına bireysel hakkın ihlalini tespit edebiliyor.” ifadelerini kullandı.

“Ferdî başvuruda avukat zorunluluğu namevcut”

Arslan, ferdî başvurularda avukat zorunluluğu bulunmadığını belirterek, şöyle konuştu:

“Avukat olmadan üstelik şahıslar ana hak ve özgürlüklerinin, bireysel başvuru kapsamındaki haklarının ihlal edildiğini düşündüklerinde Temel Mahkemesine başvuru yapabiliyor amma vekille başvuru oranı git gide artıyor. 2012 yılında bireysel başvurunun uygulamaya geçtiği ilk yılda bu mehabet yüzdelik 43’tü, geçen yıl yüzdelik 75 olarak gerçekleşti. Bu sene de Esas Mahkemesine 95 bin ferdî müracaat yapıldı, bunun yüzde 80’i vekille yapıldı. Bu da git gide vekille yapılan başvuru sayısının arttığını gösteriyor.”

Ferdî başvurularda avukatların heybetli rolü olduğunu aktaran Arslan, referans formunun doldurulmasından izlem edilmesine bütün süreçte avukatların henüz özenli davranması gerektiğini belirtti.

Aslan, kişilerin başvurularda, ihlale amil olduğunu düşündüğü görüngü ve olguları dizgesel benzeri şekilde anlatım etmesi ve buna ilişik delilleri Temel Mahkemesine sunulması gerektiğini vurgulayarak, şöyle bitmeme etti:

“Maddesel anlamda olay nedir, ihlale etmen olduğunu düşündüğünüz müdahale nedir, bunu bize anlatmanızı bekliyoruz. İkincisi birlikte hukuki anlamda ne adalet veya özgürlüğünüzün neden, zahir ihlal edildiğini açıklamanızı bekliyoruz. Hangi özgürlüğünüze engelleme edildi, sebep müdahale edildi, bunları temellendirmeniz gerekiyor. aksi hâlde başvuruların temellendirilememiş şikayet gerekçesiyle kabul edilemez bulunması söz konusudur. O yüzden vekille yapılan başvurularda tığ hassaten başvuru formundan şikayetin temellendirilip temellendirilmediğine bakıyoruz. Bu konuda biraz kırılan olunması gerekir diye niteleyerek düşünüyorum.”

“Anayasa Mahkemesi tıpkısı şikayeti ilk kez değerlendirecek merci değil”

Bireysel başvurunun ikinci nitelikte tıpkı müracaat olduğunu, Anayasa Mahkemesine doğrudan referans yapılmasının söz konusu olmadığını anlatan Arslan, şöyle konuştu:

“Niteliksiz yasa yolları tüketilecek, müracaat yolları tüketildikten sonradan Kanunuesasi Mahkemesi o süreçte yönetsel makamların yahut karar mercilerinin değerlendirmelerini, gerekçelerini değerlendirecek, çözümleme edecek ve aynı ihlal varsa ihlali belirleme edecek. Sıklıkla gördüğümüz eksiklerden biri bu. Basamak mahkemelerinin uğrunda tek gelecek sürülmeyen ayrımsız iddia direkt bireysel referans önünde Anayasa Mahkemesinin önüne gidiyor. Bu başvurulara üstelik biz, ‘Başvuru yolları tüketilmediği gerekçesiyle kabul edilemez’ diyoruz. Zira Kanunuesasi Mahkemesi aynı şikayeti ilk defa değerlendirecek merci değil. Ferdî başvuruların, ikincilik ilkesi gereği temel ihlal iddialarının paye mahkemelerinin uğrunda dile getirilmesi ve yeryüzü önemlisi ihlallerin derece mahkemeleri vasıtasıyla giderilmesi gerekiyor. Bunun yapılamadığı durumlarda fakat nihai adına Anayasa Mahkemesi devreye giriyor.”

Toplumsal ve panel bakımdan gelişmişliğin en asıl ölçütlerinden birinin ana adalet ve özgürlüklerin korunması olduğuna bel eden Aslan, sözlerini şöyle tamamladı:

“Temel doğruluk ve özgürlüklerin canlı ayrımsız şekilde korunmadığı, halkların dizgesel aynı şekilde ihlal edildiği bir yerde gelişme sağlanmaz. O yüzden medeniyetin üstelik esas kriterlerinden biri budur. Haklarınızın korunmasını ulaşmak hepimizin görevidir. Bu bağlamda 10 sene geçmiş ülfet sistemimize giren ferdî müracaat, asıl doğruluk ve özgürlüklerin korunmasının sunu aktif araçlarından biri haline gelmiştir. Toplumun değme kesiminden yapılan ferdî başvurular, Temel Mahkemesinin türe eksenli bir şekilde verdiği kararlar insanımızın mutluluğunu sağlamaya müteveccih adına çok yoğun katkılar yapmıştır ve yapmaya bitmeme etmektedir.”

Konuşmanın peşi sıra Yozgat Baro Başkanı Muhsin Ayanoğlu, Aslan’a plaket verdi.