– Prof. Dr. Ersin Karabacak: Benlisığırkuyruğu türünün nesli efdal tehdit altındadır

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Türümüz berenarı yüksek zılgıt altında

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Yok olmaya tıpkısı aşama kalmış olan nev kendisine karşımıza çıkıyor

ÇANAKKALE – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bili Fakültesi Dirim Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, Türkiye’birlikte düzlük alan 256 sığırkuyruğu gibi birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün yalnızca Çanakkale’ye mutlak bir kabil olup, neslinin faziletkâr zılgıt altında olduğunu söyledi.

Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği gelişim birliğinde, Türkiye’üstelik nesli tükenmekte olan Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi esirgeme altına makbuz. Türkiye’üstelik düz kayran 256 sığırkuyruğu çeşidinden birisi olan ve Çanakkale’ye has bire bir nebat türü olan Verbascum hasbenli’nin (benlisığırkuyruğu) nesli tehdit altında. Kayalık alanlarda yetişen benzeri tuhaf olan Verbascum Hasbenli benli sığırkuyruğu’nun tehditleri ortada madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmaları düzlük alıyor.

Benlisığırkuyruğuna nebat türünün neslinin bulunmayan olmaması için, Avrupa Birliği ile Doğa Himaye ve Milli Parklar Umumi Müdürlüğü aracılığıyla yürütülen, ‘Yeni Ayrımsız Yöntem Bilimi çerçevesinde Türkiye’deki Nesli Hınç Altındaki Türler İçin Eylem Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi” projesi çerçevesinde düzentileme başlatıldı. Geçtiğimiz hafta Çanakkale’dahi, Çanakkale’bile Türkiye’deki nesli öfke altındaki enva amacıyla eylem planlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi projesi çerçevesinde ‘Benlisığırkuyruğu Eylem Planı Çalıştayı’ düzenlendi. Çalıştay sonrası, 2023 yılından itibaren 5 sene süreyle benlisığırkuyruğu türü izlenmeye alınacak. 5 sene boyunca elde edilecek veriler çerçevesinde, benlisığırkuyruğu türünün yeryüzü işe yarayacağı, doğadaki rolü ile türün hayır olabileceği alanlar belirleme edilecek.

Projede yer düzlük ve benlisığırkuyruğu türünün vadi çalışmalarında inceleyecek olan ÇOMÜ Bili Fakültesi Biyoloji Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ersin Karabacak, “Türkiye’birlikte düzlük alan 256 sığırkuyruğu türünden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün yalnızca Çanakkale’ye hür bir kabil olup, neslinin faziletkâr tehdit altında olduğunu belirterek, “Zira bulunduğu sahalar alelumum kayalık alanlar ve bu kayalık alanlar haricinde eksantrik hiçbir yerde maatteessüf yaşayamıyor. Endemik nebat türü yalnızca Çanakkale ülke merkezi ile Bayramiç ve Kampana ilçelerindeki çokça sınırlanmış benzeri bölgede biraz köyde bulunuyor. Tığ bu türü incelediğimizde CR (Ciddi Tehlikede) kategorisinde vadi alıyor. Yani yok olmaya tıpkı girişim kalmış olan cins kendisine karşımıza çıkıyor. Tehditleri beyninde madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmaları ilkin sayılabilir” dedi.

Benlisığırkuyruğuna nebat türünün neslinin yok olmaması için Çanakkale’dahi tıpkısı çalıştay dahi düzenlendiğini kaydeden Akademisyen Prof. Dr. Ersin Karabacak, sözlerine şöyle devam etti:

“Popülasyonlarında berenarı vurgun kendisine bulunmaktadır. Bununla ilişik namına geçtiğimiz hafta aynı Avrupa Birliği, Katıksız Hayatı Siper ve Milli Parklar Umumi Müdürlüğü, Tehlikedeki Türler Projesi işbirliğiyle bire bir çalıştay gerçekleştirdik. Bu çalıştayda türü zılgıt fail faktörler belirlendi. Bunlarla ilişik neler yapılabilir, çözüm önerileri neler olabilir diyerek bunlar tartışıldı. Paydaşlarımız bu konuda ellerini taşların altına koydular. Bu çalıştayın sonucuna göre üstelik, 2023 yılından itibaren başlayarak ilkokul yıl süreyle bu türü durumunda izleyeceğiz. Hangi durumda olduğunu periyodik kendisine takip edeceğiz. Umarım bu çalıştay ve strateji projesinin sonucunda türü henüz ferah popülasyonlara taşıyabiliriz. Elbette kim türü önce etapta tanımamız çokça önemliydi. Zira tanımadığımız türü korumanın kip aynı yolu olmuyor. Tanınmayan tek madde korunamaz. Bunun nelere meydan olabileceği, ne işe yarayacağı, doğadaki rolleri nelerdir bunları daha bilmiyoruz. Bunları bu proje çerçevesinde yeniden ortaya çıkartacağız. Belki birlikte bu türün faydalı olabileceği alanlar vardır, bunları araştıracağız. Biz laboratuvarlarımıza şimdilik tohumlarını aldık. Tohumlarından çimlendirmeler yapıp doku kültürü ile bunları üretmeye çalışıyoruz. Saf popülasyonlarına katkıda bulunmaya çalışıyoruz” dedi.

Benlisığırkuyruğu

Benlisığırkuyruğu, ilmî adı ile Verbascum hasbenlii, Kuzeybatı Anadolu’da yalnızca Çanakkale ilinde yayılış gösteren bire bir sığırkuyruğu türüdür. Verbascum hasbenlii (Benlisığırkuyruğu) Scrophulariaceae (Sıracaotugiller) familyasına ilişik olup 2012 yılında Prof. Dr. Zeki Aytaç ve Prof. Dr. Hayri Esrar eliyle Çanakkale ilinden bilim dünyasına tanıtılmıştır. Bilimsel epiteti Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Hasbenli’nin ismi onurlandırılmak üzere bu bitkiye verilmiştir. Türki ilmî ismi ise hem Hasbenli soyadında bulunan hem da çiçeklerinde kâin iki nüsha benekten kıran “benlisığırkuyruğu” namına türetilmiştir. Bitki bir veya iki almanak, 15-75 cm boyunda, yalman evet bile yükselicidir, tabandan itibaren dallanma gösterir. Yaprakları 2-5 çiftli, lirat yahut söbe teleksi tiptedir. Çiçek durumu haddinden fazla çiçeklidir, değme taşıyıcı gümüş varak koltuğundan biricik bire bir çiçek yarar. Yan yapraklar soluk, tekerleksi, 12-15 mm çapında, çöz kısmında hücre eş iki adet morumsu fakül bulunur. 4 sayı artağan stameni bulunmaktadır. Kapsül yemiş genişçe yumurtamsı ila küremsi şekildedir. Mayıs-Temmuz ayları beyninde çiçeklenir. Haziran ve Ağustos ayları arasında üstelik meyveler olgunlaşır. Bulunduğu lokalitelerde, 250-950 m beyninde, meşe, karaçam ormanlarında ve açıklıklarındaki yalnızca metamorfik blok kayaların (kırmızı ankara taşı) üzerinde veya turfa olarak kayaların diplerindeki yerey üzerinde üstelik görülmektedir. Çanakkale’de türün yayılış gösterdiği ve gösterebileceği adisyon edilen noktalara yerey çalışması mamul ve sonucunda hep 8 lokalitede tayin edilmiştir. Bu lokalitelerde kestirmece 396 civarı olmuş fert sayılmıştır. Verbascum hasbenlii sadece Çanakkale ilinde yayılış göstermekte olup CR (Eleştiri Tehlikede) kategorisinde saha alan lokal endemik benzeri türdür. Madencilik faaliyetleri, rüzgar erke tribünleri ve tarih enerji sistemleri (mezuniyet aşamasında), sefer yapımları ve otlatma türün popülasyonlarını dolaylı yahut direkt kendisine etkileyen faktörlerdir. Antrparantez iklimdeki ısınma birlikte, yaşam yerinin güçlüğü ile birleşerek türün biyolojisini inatçı etkilemektedir.