VAN’üstelik Osmanlı Devleti’nin akıbet dönemlerinden 1980’li yıllara kadar madencilik alanında yapılan çalışmaları araştırıp, kitaplaştıran Yüzüncü Sene Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Sıra Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdulaziz Kardaş, 1953 yılına kadar buradaki yer yağı kaynaklarından yararlanma edildi amma sonradan ayrılma edildi. Demin yeni tıpkı göz açısıyla eskimemiş maharet yöntemler kullanılarak acaba esasen buradaki petrolden yararlanılabilir mi diyerek konuştu.
YYÜ Gökçe Yazın Fakültesi Çağ Bölümü Akademisyen Doç. Dr. Abdulaziz Kardaş yoluyla 2017’den bu yana Osmanlı, Cumhuriyet Altını ve Eroin Etüt ve Arama Umumi Müdürlüğü (MTA) arşivlerinden yararlanılıp yapılan araştırma kitaplaştırıldı. Doç. Dr. Kardaş, geçmiş dönemlere bakıldığında bir nice medeniyetin meydan altı kaynaklarıyla ilgilendiğini belirterek, Bu konuda Van ve çevresinde tarihte Osmanlı ve sonraki dönemde aynı şeyler yapılmış mıdır diye tetkikat yaptık. Osmanlı arşivinde ve MTA’de bu bölgede yer yağı ve linyit kömürüyle ilişik çok sayıda belgelik belgesi bulunmaktadır. Baktığımızda 1876’de Van Kalesi akıllıca, Osmanlı’nın akıbet döneminde Van’ın Muradiye ilçesinde Beşparmak, Kürzot, Amik ve Haraşik köylerinde üstelik yer yağı var. Daha ilkin benzeri sızıntıdan ibaretmiş. Burada yaşayanlar hayvanlarının ayaklarına sürüyorlarmış uyuz ve özge emraz için. Onun dışında çıraların tutuşması ve aydınlatmada de kullanıyorlar dedi.
Daha ahir dönemlerde özellikle 2’nci Abdülhamid’in çalışmalarıyla buradaki petrolün üstelik araştırılması için ceht sarf edildiğini ve petrol kaynaklarının tayin edildiğini anlatan Doç. Dr. Kardaş, İşletilmesi üzere ayrıcalık veriliyor. Bir Numara Acun Savaşı başlayınca, bu posta nahiye Rusların eline geçiyor. Ruslar, hem bu bölgenin saha şeş kaynaklarını hem üstelik saha üstü kaynaklarını de istismar yoluna gidiyorlar. Kürzot’ta galeri usulü tıpkısı sistemle buradaki petrolü çıkarıyorlar. Burada çıkardıkları petrolü da Van Gölü’nde etkin gemilerin motorin ihtiyacının tıpkı kısmını karşılıyorlar dedi.
‘TARİHİ KAYITLARDA VAN’DA 4 BÖLGEDE YER YAĞI VAR’
Bu bölgedeki madenlerin işletilmesi için İran’dan Erciş’e kadar uzanan tıpkı dekovil (elverişsiz hatlı demir hat) nesir edildiğini aktaran Doç. Dr. Kardaş, ayrıca Rusların, Azerbaycan ve Cenup Kafkasya’daki petrol alanında uzman olan Stoyanov’u de getirdiklerini belirterek, şöyle konuştu
Ruslar, bu ehlivukuf kişinin raporları doğrultusunda bakir kazılar de yapıyorlar. Kuyu sayısı ve petrol miktarını de artırıyorlar ve bu şekilde burayı 1918’e büyüklüğünde işletiyorlar. Beşpençe, Kürzot, Amik ve Haraşik köylerinde yer yağı çıkıyor. Kürzot’ta 2 şerha nazik kuyu açıyorlar. Daha bilahare Ruslar çekildikten bilahare Milli Savaş döneminde yıpranmamış hükümet buradaki petrollerden yararlanma için gidiyor. Cumhuriyet Altını kurulduktan bilahare buradaki petrolleri çıkarıp ülke ekonomisine çoğaltmak üzere çalışmalar yürütülüyor. O gün burada çıkarılan petrolün imtiyazı cesamet vasıtasıyla 1931’e kadar Fransız Emil Mayen’e veriliyor. Daha sonradan güvenlik olayları oluyor ve Mayen buradaki petrolleri işletmiyor. Baktığımız zaman 1953 yılına kadar buradan yer yağı çıkarılıp işletiliyor. Elan bilahare 110-130 metre derinliğe kadar gidildi ve buradaki çalışmalara nokta konuldu. Amil kendisine de buradaki yer yağı miktarının beş altı olduğu, kaya yapısının kırılgan olduğu ve petrolün daha derinlere aktığını söylüyorlar.
‘YENİ İMKANLARLA YENİDEN BAŞLANABİLİR’
Son yıllarda Karadeniz’de ve Akdeniz’birlikte gaz, bir şekilde Siirt ve Gabar Dağ’ında petrol aramalarını üstelik hatırlatan Doç. Dr. Kardaş, Alelhusus Gabar’daki kuyular henüz koyu ve elan işletilmeye müsait görünüyor. Acep Van üzere dahi tıpkısı faaliyet başlatılabilir mi Günümüzde henüz bakir maharet araçlarla, imkanlarla elan derine gidilebilir. Zira esbak kayıtlarda bu var. Osmanlı Devleti bunu işletti. Ruslar bu bölgeyi engelleme ettikleri dönemlerde 1915 ve 1918 yılları ortada buradaki yer yağı kaynaklarından yararlandılar. Cumhuriyet’in önceki yıllarında 1953 yılına kadar buradaki yer yağı kaynaklarından yararlanma edildi amma metrukiyet edildi. Deminden bakir bire bir göz açısıyla yıpranmamış beceri yöntemlerle acaba yeniden buradaki petrolü işletme için gidilebilir mi Antrparantez Şahmanıs’ta kömür çıkarılıyordu. 2000’li yıllara kadar satılıyor. Acep teferruatlı tıpkı aramayla henüz geniş alanlarda bu kömürün araması yapılabilir mi Bizim amacımız budur, yani Osmanlı döneminde, Cumhuriyet Altını döneminde, başkaca Demokrat Öğür dönemine büyüklüğünde buradaki kaynaklardan yararlanıldı. Van amacıyla baştan yıpranmamış beceri araçlarla tıpkısı taharri yapılabilir diye konuştu.
